PRE- I PERINATALNA PSIHOLOGIJA: deo holističkog posmatranja trudnoće

Prenatalna i perinatalna psihologija je oblast koja se bavi istraživanjem psiholoških i emocionalnih aspekata trudnoće, porođaja i ranog perioda života bebe. Ova interdisciplinarna oblast spaja psihologiju, medicinu, neurološke i socijalne nauke kako bi se bolje razumele emocionalne potrebe trudnica i beba, ali i kako bi se otkrili uticaji prenatalnog iskustva na kasniji razvoj deteta.

Šta obuhvata prenatalna i perinatalna psihologija?

Prenatalna i perinatalna psihologija fokusira se na emotivne i psihološke procese koje majka i dete doživljavaju tokom trudnoće, porođaja i u ranom periodu nakon rođenja. Ona istražuje faktore kao što su prenatalni stres, anksioznost, depresija, ali i radost i vezivanje sa detetom. Istraživanja u ovoj oblasti ukazuju na to da emocionalno stanje majke tokom trudnoće ima značajan uticaj na razvoj fetusa, ali i na to kako se beba kasnije prilagođava spoljašnjem svetu.

Kratka istorija istraživanja

Prenatalna i perinatalna psihologija počinje da se razvija sredinom 20. veka, kada naučnici počinju da shvataju da fetus nije samo fizički već i emocionalno osetljivo biće.

Jedan od pionira ove oblasti bio je dr Tomas Verny, koji je u knjizi The Secret Life of the Unborn Child (1982) popularizovao ideju da nerođena beba reaguje na emocionalna stanja majke.

Tokom 1990-ih i 2000-ih, istraživači poput Vivijet Glover otkrivaju jasnu povezanost između prenatalnog stresa i kasnijeg emocionalnog i kognitivnog razvoja deteta. Njene studije pokazuju da visoki nivoi anksioznosti kod trudnica mogu povećati rizik od emocionalnih problema kod deteta.

Takođe, razvoj neuroimaging tehnologije omogućio je uvid u to kako prenatalna iskustva oblikuju mozak još u materici, što je dodatno potvrdilo važnost emocionalnog okruženja tokom trudnoće.

Ova saznanja su postavila temelje za razvoj savremenih programa psihološke podrške trudnicama i integraciju mentalnog zdravlja u prenatalnu negu.

Benefiti prenatalne i perinatalne psihologije za majku i dete

Benefiti prenatalne i perinatalne psihologije ogleda se u nekoliko ključnih oblasti:

1. Smanjenje prenatalnog stresa: Istraživanja pokazuju da hronični stres u trudnoći može uticati na rast bebe i povećati rizik od preeklampsije, prevremenog porođaja i drugih komplikacija. Tehnike relaksacije, "mindfulness" i psihološka podrška mogu pomoći u smanjenju stresa kod trudnica.

2. Poboljšanje vezivanja majke i deteta: Prenatalna i perinatalna psihologija podstiče svest o tome kako se emocionalna povezanost s bebom razvija još tokom trudnoće. Ovo vezivanje kasnije doprinosi boljem emocionalnom razvoju deteta i jačanju odnosa majke i deteta.

3. Prevencija postporođajne depresije: Prepoznavanje simptoma prenatalne depresije može pomoći u ranom prepoznavanju žena koje su pod rizikom za razvoj postporođajne depresije. Pravovremena intervencija može znatno smanjiti negativne posledice po majku i dete.

Primena u svakodnevnoj praksi ginekologa

Ginekolozi mogu imati značajnu ulogu u primeni principa prenatalne i perinatalne psihologije u svakodnevnom radu sa trudnicama. Iako se fokus tradicionalno stavlja na fizičko zdravlje trudnice i bebe, psihološka podrška postaje sve važniji deo prenatalne nege. Neke zemlje poseduju i vodiče za psihološku podršku u trudnoći (npr. "Mental health care in the perinatal period", Australian clinical practice guideline), namenjene lekarima i zdravstvenim radnicima koji dolaze u kontakt sa trudnicama. Evo nekoliko načina kako ginekolozi mogu koristiti znanja iz ove oblasti:

• Skrining za stres, anksioznost i depresiju: primena jednostavnih upitnika kao što su Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS), ili Perinatal Anxiety Screening Scale (PASS) mogu se identifikovali trudnice koje su pod povećanim rizikom.

• Edukacija o vezivanju s bebom: Ginekolog može pružiti informacije trudnici o važnosti emocionalnog povezivanja sa bebom još u prenatalnom periodu, ohrabrujući trudnice da razgovaraju sa svojim bebama, dodiruju preko trbuha i osluškuju njihove reakcije.

• Podrška kroz tehnike relaksacije: Učenje trudnica tehnikama opuštanja, disanja i "mindfulness-a" može pomoći u smanjenju stresa i pripremi za porođaj. Postoje o pojedini programi strukturirani tako da jačaju vezu između majke i bebe, podstiču emocionalnu pripremu za roditeljstvo i smanjuju stres i anksioznost tokom trudnoće. Jedan od retkih, a da nije uobičajena školica za trudnoce (koje su svakako izuzetno bitne) je npr. Trudnički dijalozi™, o kojem postoji poseban tekst na linku).

Uloga ginekologa kao edukatora u prenatalnoj i perinatalnoj psihologiji

Ginekolog koji je edukovan u oblasti prenatalne i perinatalne psihologije može igrati značajnu ulogu u celokupnom iskustvu trudnoće za ženu. Pored standardnih medicinskih pregleda, on može trudnici ponuditi psihološku podršku i edukaciju o emocionalnim aspektima trudnoće. Na taj način u praćenju trudnoće primenjuje se širi, kompletniji holistički pristup, koji može imati veće koristi za trudnicu i njenu trudnoću.

Na primer, ginekolog može prepoznati emocionalne izazove sa kojima se trudnica suočava i pružiti joj alate za bolje suočavanje sa stresom. Takođe, može uputiti trudnicu na dodatne izvore pomoći, poput psihoterapije, ukoliko je to potrebno. Na ovaj način, ginekolog je ne samo zdravstveni radnik, već i bitna podrška u očuvanju psihološkog blagostanja trudnice i bebe.

Prenatalna i perinatalna psihologija pruža duboko razumevanje psiholoških procesa u trudnoći i njihovog uticaja na majku i dete. Ginekolozi koji su edukovani u ovoj oblasti imaju priliku da poboljšaju ukupno iskustvo trudnoće, ne samo kroz medicinsku negu već i kroz pružanje emocionalne podrške trudnicama. Ova podrška doprinosi boljem emocionalnom zdravlju majki i zdravijem razvoju dece, stvarajući temelje za srećniju i stabilniju porodicu.

U nastavku su dati neki od primera literature i autora koji su učestvovali u razvoju polja prenatalne i perinetalne psihologije:

1. Thomas R. Verny & John Kelly (1982). The Secret Life of the Unborn Child.

   “What a mother feels, her baby feels. The emotional environment in the womb shapes the child’s developing brain and personality.”

   Ova knjiga je prva popularizovala ideju da fetus reaguje na emocionalna stanja majke, i pokrenula širu svest o značaju prenatalnog emocionalnog okruženja.

2. Vivette Glover (2011). Prenatal stress and the origins of psychopathology: An evolutionary perspective. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 52(4), 356–367.

   “There is now substantial evidence that maternal anxiety and depression in pregnancy can increase the risk for emotional, behavioral and cognitive problems in the child.”

   Istraživanja Gloverove su među najuticajnijima u pokazivanju direktnih veza između prenatalnog stresa i kasnijih psiholoških problema kod dece.

3. David Chamberlain (1998). The Mind of Your Newborn Baby.

   “Babies are conscious, aware and communicative even before birth. Birth is not a beginning, it is a continuation.”

   Chamberlain je bio jedan od ključnih glasova u afirmaciji ideje da se rana svest javlja još u prenatalnom periodu.

4. Antonella Sansavini et al. (2015). Preterm birth: Neuropsychological development and parental support in the first two years of life. Frontiers in Psychology, 6, 481.

   “Early relational experiences, including those in utero, are crucial for emotional and cognitive development.”

   Ova studija potvrđuje značaj prenatalnog okruženja i ranog odnosa roditelj–dete za zdrav neuropsihološki razvoj.

5. Katherine L. Wisner et al. (2013). Depression during pregnancy: Advances in diagnosis and treatment. JAMA, 310(5), 484–494.

   “Screening for depression during pregnancy is critical for preventing adverse outcomes for both mother and child.”

   Ovo je važan klinički rad koji podržava upotrebu skrininga i ranih intervencija u perinatalnom mentalnom zdravlju.

6. COPE (2023).

   Clinical Practice Guidelines for Perinatal Mental Health

   Savremene preporuke za zdravstvene radnike koje uključuju skrining, edukaciju i podršku trudnicama. Link: https://www.cope.org.au/wp-content/uploads/2023/06/COPE_2023_Perinatal_Mental_Health_Practice_Guideline.pdf